Hacı Bayram Veli Hazretlerinin Nasihatları,eserleri Vird-i Şerifi

NASİHATLARI

·        Mutlaka Konstantiniyye alınacaktır, ama bunu bir öfke, hiddet işi haline sokmamak bu işi bir illeti tedavi etmek için yapmak lazım.Hiddet ve kin gerçekleri gören gözleri kör eder.

·        Halk içinde Allah’ı çokça anınız.Bu durum maneviyatı yükseltir, katı kalpleri yumuşatır.

·        Hiç bir günahı küçümsemeyiniz, boş durmayıp çalışınız.Çalışanları Allah sever.Boş gezenler zengin bile olsalar yoldaşları şeytan, kalpleri şeytana konaktır.

·        Her nerede olursanız olunuz sizi Allah’ın gördüğünü  unutmayınız.Allah’tan korkunuz, fenalıklardan sakınınız.

·        Neresi seni dünyaya çekiyorsa, sana Allah’ı unutturuyorsa orası senin helakin için bir tuzaktır.

·        Neresi seni Allah’a yöneltiyorsa, seni düşündürüyorsa orası cennete gitmen için bir duraktır.

·        Emaneti koruyunuz.Zira din de size emanettir, beden de.

·        Her namazın sonunda size hoş gelen bir ibadeti adet edininiz.Örneğin ; birkaç istiğfar çekmek, bir sure yada ayet okumak, Allah’ı zikretmek....

·        Ezanla birlikte camide olunuz, cahiller sizden ilerde bulunmasın.

·        Her ayın tek günlerinde veya en az birinde,onbeşinde ve sonunda olmak üzere oruç tutmaya gayret ediniz.

·        Sakın ölümü unutmayınız, her gece onu hatırlayınız, hesabınızı yapınız, olurki tevbe edince Hak’ta sizi affeder.

·        Nefsinizi daima kontrol altında tutunuz.Düşünün, onu başı boş bırakmayın,zira her fırsatta sizi ateşe götürür.

·        Sakın dünyalığın varsa ona güvenmeyiniz, yoksa çalışıp helalinden elde ediniz, kazandığından fakirlere cömertçe payını veriniz.

·        Kimden ilim tahsil etmişsen O hocan  için daima Allah’tan rahmet ve mağfiret dileyiniz.

·        Başkalarından daha çok çalışıp çok ilim sahibi olunuz.

·        Önce ilim tahsil ediniz, sonra helalinden para kazanıp evleniniz.

·        İlmi bir konuyu  özüne göre düşününüz, öyle karar veriniz, dıştan görünüşe bakıp yanılmayınız.

·        Başkalarından daha ihlaslı ve daha çok ibadet etmedikçe, başkalarından daha çok ihsanda bulunmadıkça rahat etmeyiniz.

·        Mezarlıkları sık sık ziyaret ediniz.Dünya gamından ve nefsin sıkıştırmasından kurtulursunuz.Çünkü nefsin tek korktuğu ve aldatamadığı yer mezarlıktır.Ölenin kendisi olacağını ve azabı tadacağını iyi bilir.

·        Büyük zaatların kabirlerini ziyaret ediniz.Bu zahmetiniz O zaatların size şefaat etmesini sağlar.

·        Bütün işlerde cimrilikten sakınınız.İnsanlığınızı koruyunuz.Güzel huylu ve merhametli olunuz.Ne halde olursanız olun dünyaya rağbeti azaltınız.Kötülükten uzaklaşınız.

·        Her daim nasihat ediniz.

·        Oyun oynanan ( kumar..vb) gibi yerlere, laubali konuşulan meclislere girmeyiniz.

·        Aile arasında adaba dikkat ediniz.

·        Ayıplarını gördüğünüz komşuyu kınamayınız.Sırlarını      açıklamayınız.Çünkü gördüğünüz bu sır size emanettir, emanete hıyanet kötü ve çirkin bir filldir.

·        Çok gülmeyiniz zira kalbiniz kararır.Sakin ve ağırbaşlı olunuz, yürürken başınız önde vakarlı bir şekilde yürüyünüz,aceleci olmayınız.

·        İyi bilinki öfke, düşünceyi, iyi düşünmeyi daraltır.Sonunda insan yanılır.

·        Konuşurken gürleme, bağırıp çağırma, yüksek sesle bile konuşma.

·        Allah’a isyan yolunda kimseye yardımcı olma.

·        Adalet güzel ama Emir’de olursa daha güzeldir, cömertlik güzel ama zenginde olursa daha güzeldir, sabır güzel ama fakirde olursa daha güzeldir, tevbe güzel ama gençlerde olursa daha güzeldir, utanmak güzel ama hanımlarda olursa daha güzeldir.

·        Devlet büyükleriyle ilişkilerinizde ateşten faydalandığınız gibi olun.Uzakça durun, ısınacak kadar yaklaşın.

·        Büyüklerin huzuruna girerken, hem kendi kadrini hemde başkasının kıymetini bilen olun.

·        İlimde hukuki meselelerde sana teklif edilecek işler ancak kendine uygun olanları kabul etki sonuçta başka bir görüşü savunmak zorunda kalmayasın.

·        Cahil zümre arasında ne gülün ne de gülümseyin.

·        Cahil topluluktan sakının, onlarla tartışmaya girmeyin.

·        Çok konuşmayın, sorulanları biliyorsanız cevap verin.Kaynak gösterin ki dinleyenler bunu şüphe ile karşılamasın.

·        Halkın önünde konuşmayın ancak sorulursa cevap verin.

·        Avam ve zenginler arasında dini ve zaruri bilgiye dair sözlerden çekinin.Zira zenginliğe ve mala karşı zaafın var gibi anlaşılmasın.

·        Küçük çocukları seviniz başlarını okşayıp onları sevindiriniz, bu Peygamberimizin emridir.

·        Yol ortasını işgal etmeyiniz.

·        Beyaz giyinmeyi adet edininiz.Zira bu huy sizi daha dikkatli kılar.

·        Padişah huzurunda dahi olsanız Hakkı ve hakikati söylemekten korkmayınız.

·        Padişah sizi hoşlanmadığınız, dininize uymayan bir işe tayin etse kabul etmeyiniz.

·        Bu güzel nasihatlerin herbiri bir Hadis-i Şerifin mealidir. 

Sultan İkinci Murad Han’a Nasihatleri 

Hacı Bayram-ı Veli Hazretleri Edirne’den ayrılırken kendisinden nasihat isteyen Sultan İkinci Murad Han’a şöyle nasihat etmiştir;

- Tebean içinde herkesin yerini tanı,ileri gelenlere ikramda bulun.İlim sahiplerine hürmet et.

Yaşlılara saygı gençlere sevgi göster.Halka yaklaş fasıklardan uzaklaş,iyilerle beraber ol.Hiç kimseyi küçümseme ve hafife alma.İnsanlığında kusur etme, sırrını kimseye açma, cimri ve alçak insanlarla dostluk kurma.Kötü olduğunu bildiğin hiçbirşeye ülfet etme.Sana birşey sorulursa o soruya herkesin anlayacağı şekilde cevap ver.

Seni ziyarete gelenlere ilminden birşeyler öğret böylece faydalansınlar.Herkes öğrettiğin şeyi anlayıp uygulasın.Bazanda onlara yemek ikram et.İhtiyaçlarını temin et.Onların değer ve itibarlarını iyi tanı kusurlarını görme.

Halka yumuşak davran, müsamaha göster...

HACI BAYRAM-I VELİ’NİN ESERLERİ

İLAHİ  

1.Bilmek istersen seni,
               Can içre ara canı. 

2.Geç canından bul anı,
               Sen seni bil, sen seni.

3.Kim bildi efalini,
               Ol bildi sıfatını.

4.Anda gördü zatını,
               Sen seni bil, sen seni. 

5.Görünen sıfatındır,
               Anı gören zatındır.

6.Gayrı ne hacetindir,
               Sen seni bil, sen seni.

7.Kim ki hayrete vardı,
               Nura müstağrak oldu.

8.Tevhidi zatı buldu,
               Sen seni bil, sen seni.

9.BAYRAM özünü bildi,
               Bileni anda buldu.

10.Bulan ol kendi oldu,
                Sen seni bil, sen seni.

Bu şiirin yorumu şu şekilde yapılabilir. 

1.Hacı Bayram-ı Veli’nin burada iki senden bahsettiğini görüyoruz.Bunlardan birincisi nefs dediğimiz beşeri ‘BEN’ ,diğeri ruh dediğimiz ilahi ‘BEN’ dir.İnsanın Allah’tan kopup gelen ilahi yönüne ulaşması için nefsinden uzaklaşması, o yönünü aşması gerekir.

2.Canından geçmekle insan kendi özüne ulaşır.Sen seni bil sen seni mısrası şu sözü hatırlatır; ‘Kendini bilen Rabbini bilir’.Zira insanın özü ilahi asla bağlıdır.Oradan gelmiş oraya dönecektir.

3.Yaptığı işlerin iç yüzünü düşünen kişi o işlerin insandaki hangi sıfatın, hangi özelliğin sonucu olduğunu bilir.

4.Sıfatını bilen kişi sıfatın dayandığı yeri de bilir ki o da insanın özü yani kendi zatıdır.

5.Bir kimse, kendi sıfatını zatı vasıtasıyla görür, yani o sıfatı düşünür.Düşünme özelliği zatın kendisinde mevcuttur.

6.Başka bir şeye ihtiyacın kalmaz, eğer kendini bu iç gözlem ile bilebilir, aslına ulaşırsan...İnsan özüne yabancılaşırsa kendini tanımaz, aslını bilmez.Eğer insan  sıfat, fiil çokluğundan kurtulup zattaki vahdete yani tekliğe ulaşırsa kendi aslına kavuşmuş  yabancılaşmadan kurtulmuş olur.İşte burada huzuru bulur.

7.Hayrete varmak bir tür gaybet halidir .Bu şekilde aklın aşıldığı bir hal elde edilir.Allah’ın varlığını anlayan kişi artık nura dalmıştır.Tepeden tırnağa nur olmuştur.Yani hakikat ışığını bulmuş hakikate ermiştir.

8.İşte bu nura dalan, artık zata ait tevhide de ulaşmış, zati tecellilere mazhar olmuş demektir.Zat bilinemez olduğu için, ancak sezgi yoluyla bilgisine ulaşılır.Allah’ın Zatındaki gayblık durumu zatı anlayan kişiyede intikal eder ve bir tür hayret hali yani aklın aşıldığı bir hal elde edilir.

9. Hacı Bayram-ı Veli kendi özünü bilmiş yani yabancılaşmadan kurtularak aslına ulaşmış  ikilikten kurtulmuş ve tevhidi bulmuştur.Bu durumda O hem bilen hemde bilinen olmuştur.Bilen ve bilinen ikiliği kalkmış zati tevhid elde edilmiştir.

10.Bulan yine Hacı Bayram-ı Veli’nin kendisi olmuştur.Bu dünyada gerçeği bulamayan kendi özüne ulaşamayan kimseler öbür dünyada karanlıkta kalacaklardır.Bu dünyada özüne yabancı kalan ahirette  yabancılaşmanın bedelini  ödeyecektir.Tabii olarak öze ulaşmanın birinci şartı İslam’ı tam olarak yaşamak ve bu şekilde nefsani duygulardan arınmaktır.İslamı tam olarak yaşamayan kimselerin öze dönmesi mümkün değildir.Kısaca öze dönüş yaşanarak elde edilir.Bir sufinin manevi olarak ilerlerken çeşitli makamlardan geçtiğini  çeşitli gizli halleri öğrendiğini biliyoruz.Bunlar tamamen yaşanarak elde edilen tecrübelerdir.Hacı Bayram-ı Veli Hz.leri de bu manevi tecrübeleri kendi şiirinde bu şekilde anlatmaya çalışmıştır.Bu tecrübelerin gerçek içyüzü nedir, nasıldır, bu yönleri bizce bilinmemektedir.

            İLAHİ  ZİKİR

            1.Noldu bu gönlüm ,noldu bu gönlüm?
               Derdü gam ile doldu bu gönlüm.

2.Yandı bu gönlüm, yandı bu gönlüm,
               Yanmada derman buldu bu gönlüm.

3.Gerçi ki yandı gerçeğe yandı,
               Rengine aşkın cümle boyandı.

4.Kendi de buldu kendi de buldu,
              Matlabını hoş buldu bu gönlüm.

5.Elfakru fahri elfakru fahri,
               Demedi mi alemlerin fahri.

6.Fakrını zikret fakrını zikret,
               Mahv u fenada buldu bu gönlüm.

7.Sevda-yı a’zam sevda-yı a’zam,
               Bana k’oluptur arş-ı muazzam.

            8.Mesken-i canan mesken-i canan,
               Olsa acep mi şimdi bu gönlüm.

9.Bayrami imdi bayrami imdi,
               Yar ile bayram eyledi şimdi.

10.Hamd senalar hamd-ü senalar,
                Yar ile bayram etti bu gönlüm.

Açıklaması şöyledir;

           1. Hacı Bayram-ı Veli, gönlünde iç dünyasında meydana gelen değişikliği anlatıyor.Akıl düşünme, gönül sevme yeridir.Onun kutsal gönlü, Mevlasının aşkına tutulmuş o aşk ile yanmakta, sevdiği Mevlasının derdiyle, iç alemi ile meşgul olmaktadır.Buradaki dert sevgiliden ayrı kalmanın verdiği acıdır.Allah’a en çok aşık olanlar O’nu en çok sevenlerdir.

2.Burada, iç aleminin ayrılık ateşiyle yandığını belirten  Hacı Bayram-ı Veli, bu ateşin kendisini olgunlaştırdığını ifade ediyor, yanmada derman yani şifa bulduğunu söylüyor.

3.Gönlüm bu aşk ateşiyle her ne kadar yanıyorsa da bu yanma maddi  çıkar değil mutlak güzellik sahibi Allah içindir.Yani boşuna değil faydalı bir yanma. Hacı Bayram-ı Veli  bu yanmanın bütün vücudunu sardığını tepeden tırnağa Allah sevgisiyle dolduğunu belirtiyor.

4.Allah’ı dışarda değil iç dünyasında bulduğunu söylüyor.Müminin kalbi Allah’ın evidir.İnsan iç dünyasını kötülüklerden temizleyebilirse orada Allah’ı bulur.

5.Bu mısralarda  Hacı Bayram-ı Veli fakr ve mahv gibi hallerden bahsediyor.İnsanın sırf Allah’a muhtaç hale gelmesi onu diğer insanlara muhtaç olmaktan kurtarır.Fakr’da insanın gerçek özgürlüğü vardır.Bu durumda olan kişi gerçek kulluğa da yaklaşır.Her şeyi Allah’tan bilir.Allah’tan başka herşeyi geçici ve fani olarak görür. Hacı Bayram-ı Veli’nin burada Peygamberimizin ‘ Fakirlik benim öğüncümdür’ hadisini zikretmesi, Peygamberimizi her konuda örnek aldığını göstermektedir.

6.Fakrını zikret’ten amaç hiçliğini anla demektir.Bu makamda olan kişi, nefsini yok bilince nefsine ait kötü yanları siler yerine iyi huyları hakim olur.İnsanın iyi huyları elde etmesi için nefsini bu şekilde terbiye etmesi gereklidir.Tasavvuf işte bu ahlakı sağlayacak kısa yoldur.

7.İnsanın içinde çeşitli alemler vardır.Bunu bilicine ulaşan insan ne kadar büyük bir varlık olduğunu anlar.İnsan Allah’ın yeryüzünde halifesi olduğuna göre halifeninde önemli bir varlık olması gerekir.Bu makama ulaşmış insan öyle yücelir ki bütün alemleri hissedebilir, beşeri ve maddi bağlardan sıyrılır ilahi planda bir çeşit varlık elde eder.

8. Hacı Bayram-ı Veli’nin gönlü artık Allah’ın evi olmuştur.O, ihsan mertebesine erişmiş, her an Allah’ı görür gibi kulluk etmenin bilincindedir.Bu durumda olan kişi sürekli beraber olduğu Allah’ın isteği şekilde ahlaklanır, kalbi Allah’ın evi olur.

9.İlahinin başından beri  Hacı Bayram-ı Veli geçirdiği tasavvufi tecrübeleri anlatmaktaydı.Bu mısrada artık O ,sevgiliye yani Mevlasına kavuşmuştur.İşte Allah’a vuslatı,  Hacı Bayram-ı Veli’nin ifadesiyle büyük bayramdır.Aynı vuslata Mevlana Celaleddini Rumi Şeb-i Aruz ismini vermektedir.Allah’a aşık olan kişiye bu dünya içindeki sıkıntılar önemsiz gelir, stresten, huzursuzluklardan kurtulur her gününü bir bayram sevinci ile geçirir.

10.Bu mısrada  Hacı Bayram-ı Veli kendisini bu makama eriştiren Yüce Allah’a hamd ediyor.Allah’a vuslat  makamı tasavvufta en yüce makamdır.

            İLAHİ TAKSİM

            1.Çalabım bir şar yaratmış,
               İki cihan arasında.

2.Bakıcak Didar görünür,
               Ol şarın kenaresinde.

3.Nagihan bir şara vardım,
               Anı ben yapılır gördüm.

4.Ben dahi bile yapıldım,
               Taş ve toprak arasında.

5.Şakirtleri taş yonarlar,
               Yonup üstada sunarlar.

6.Mevlanın adın anarlar,
               Taşın her paresinde.

            7.Ol şardan oklar atılır,
               Gelür sineme batılır,

8.Aşıklar canı satılır,
               Ol şarın bazaresinde.

9.Şar dedikleri gönüldür,
               Ne alimdür ne cahildür.

10.Aşıklar kanı sebildür,
               Ol şarın kenaresinde.

11.Bu sözümü arif anlar,
               Cahiller bilmeyüp tanlar.

12.Hacı Bayram kendi banlar,
                Ol şarın minaresinde.

Açıklaması şu şekildedir;

            1.Çalap Allah demektir.Allah ise iki cihan arasında bir şehir yaratmıştır.Bu şehir insan gönlüdür,kalbidir.Bir yönü maddi aleme diğer yönü ahirete bakar.

2.Allah akılla idrak edilemez ancak kalp ile sevilir.Yani Allah’ı anlama yeri kalptir.Allah’ın kalpten bu şekilde bir görülebilirliği vardır ki bu, akıl üstü görmedir.

3.Hacı Bayram-ı Veli aniden bu şehre girdim diyor,yani tasavvuf eğitimine adım atışından bahsediyor. Hacı Bayram-ı Veli’nin onu yani gönlünü yapılır görmesi gönlünün sürekli gelişim halinde olması, sürekli manevi olgunluğa yönelişi diye tanımlanabilir.Bu yöneliş gönlün yani kalbin noksanlıklardan nefsi duygulardan temizlenerek olumlu yöne yönelmesi demektir.

4. Hacı Bayram-ı Veli taş ve toprak arasında ben yapıldım diyor.Taş insandaki olumsuz yönler toprak ise iyilikler ve güzelliklerdir.Bu iki yönün düzenlenmesi kalbin olgunlaşması onun inşa edilişi demektir. Hacı Bayram-ı Veli,  Ebu Hamid’in nezaretindeki manevi olgunlaşma sürecini taş ve toprak arasında yapılmak diye tanımlıyor.Bu ifade de ayrıca topraktan ruhun tekamülü taştan da nefsin tekamülü anlaşılabilir.

5.Şakirdlerin taş yontması nefsin kötü yanının giderilmesi kötü ahlakı bırakmak  demektir.Şeyh öğrencisinin manevi olgunluğunun gelişimini sürekli takip eder. Hacı Bayram-ı Veli ‘de kendisine verilen tasavvufi görevleri yapmış, yaptıkça da hocasının yani Ebu Hamid’in kontrolüne sunmuştur.

6.Taşı yontarken yani kalbi temizlerken araç Allah’ın adını zikretmektir.Zikir hatırlamak anlamına gelen bir Kur’an tabiridir.Bir kişi hatırladığını düşünür,düşündükçe sever yada sevdiğini düşünür, düşündükçe hatırlar.Zikrin Allah’a ulaştırmadaki fonksiyonu budur.Sürekli Allah’ı düşünmek, düşünce ve ruhi planda O’nunla birlikte olmak insanı ihsan mertebesine ulaştırır.İşte sürekli zikr ihsan oluşumunu, bu da Allah’ı sevmeyi ve güzel ahlak elde etmeyi sağlar.

7.Gönül şehrinden ok atılması ve onun göğsünü yakması, Allah aşkına uğrayan kişilerin sıkıntıların artması demektir.Allah ‘da bu şekilde kulunun kendini tam olarak sevip sevmediğini kontrol etmek için çeşitli sıkıntılara,imtihanlara,hastalıklara maruz bırakır.

8.Hacı Bayram-ı Veli burada Allah aşkı için candan bile geçmenin gerekliliğini vurgular.İnsanın canı herşeydir.Onu feda etmesi herşeyini feda etmesi anlamına gelir.Allah’ı sevme yolu gerekirse bu uğurda canı da feda etmeyi gerektirir.Bu mısralarda gönlün pazara benzetilmesi ve orada canın satılması, Kur’an da Allah’ın razı olduğu kimseler hakkında alışveriş olayına benzer.Tevbe 111 de ‘ Allah, cennet karşılığında onların canlarını ve mallarını satın aldı ’ buyurulmaktadır.

9.Şar gönüldür.İnsan gönlü bir şehire benzer.Şehir çok geniş bir alandır ve içinde herşey bulunur.Gönül de o kadar büyüktür ki yere göğe sığmayan alan Allah’ı seven inançlı kulun kalbine sığar.Ancak gönülde ilim ve zıddı cahillik olmaz, orada sezgisel yönü olan irfan ve inkar bulunur.Allah’da gönülde sezgiye dayalı bu irfan ile bilinebilir.Bu bilişin temelinde Allah sevgisi ve sevginin kalpte meydana getirdiği sezgi bulunur. Hacı Bayram-ı Veli burada Allah’ı bu yolla anladığını, ilim ve zıddı cahilliğin bir kalp ameli olmadığını vurguluyor.Çünkü ilim bir beyinsel faaliyet ürünüdür ve bu faaliyet insanı Allah’a ulaştırmaz.

10.Gönül evinin daha doğrusu gönül şehrinin kenarında yani pazarında aşıkların kanı bedava akar.Yani canın bir önemi yoktur.Bu uğurda çok sayıda Allah dostu canlarını feda etmişlerdir.

11. Hacı Bayram-ı Veli tasavvufta özel bir konum olan Tadmayan Bilmez hususuna işaret eder.Tasavvuftaki, bu sevgi ,ölüm, herşeyini feda, fena, beka gibi hallerin anlaşılması o hallerin yaşanması ile mümkündür.Yaşamayan cahiller boşuna söz söyler  kuru gürültü yaparlar.

12.Bu son mısralarda Hacı Bayram-ı Veli ben bu tasavvufi tecrübeleri yaşadım, bu şiirimle size anlatıyorum diyor.Gönül şehrinin sokaklarını her yeriyle iyice öğrenen Hacı Bayram-ı Veli şehrin minaresine çıkarak yani şeyhlik makamını elde ederek öğrendiklerini insanlara anlatıyor, onları doğru yola çağırıyor.

            İLAHİ SAVT

            1.Hiç kimse çekebilmez,
               Pektir  feleğin yayı.

2.Derdine gönül verme,
               Bir gün götürür vayı.

3.Gelür güle oynaya,
               Al (da)dır seni çapüktür.

4.Bir bunculayın fitne,
               Kande bulurarayı

5.Bir fani vefasızdır,
               Kavline inanma hiç.

6.Gah yoksulu bay eyler,
               Gah yoksul eder bayı.

7.Çün yüzün dündürdü,
               Bir lahza karar etmez.

8.Nice seri pay eder,
               Döner ser eder payı.

9.Denir vahit vahdette,
               Kasretde kanı tefrik.

10.Hızr ermedi bu sırra,
                Bildirmedi Musa’yı.

11.Hayran kamu alimler,
                Bu ma’ninin altında.

12.Kaf’dan Kaf’a hükmeden,
                Bilmez bu muammayı.

13.Miskin Hacı Bayram sen,
                Dünyaya gönül verme.

            14.Bir ulu imarettir,
                Alma başa sevdayı.

Bu şiirin açıklaması şu şekilde yapılabilir;

           1.Hacı Bayram-ı Veli bu mısrada dünya denilen imtihan yerinin çeşitli sıkıntılarla ve zorluklarla dolu olduğunu ifade ediyor.Kuran-ı Kerimde ise Allahü Teala Bakara 155’de ‘ Elbette biz sizi biraz korku biraz açlık ve mallardan,canlardan,ürünlerden eksiltmekle sınarız,sabredenleri müjdele’ buyurmaktadır.

2.Dünyanın derdine fazla dalma, onun stresinden kendini çek çıkar, onun malına mülküne süsüne aldanma zira hepsinin sonu ‘ Vay ’ dır.Yani pişmanlıktır.

3.Dünyanın yüzü tatlıdır, insanı çeken parası, altını, elbisesi, süsü, çeşitli eşyaları vardır.Dünyaya dalan ahiretini ihmal eder, bu nedenle eli çabuk olan dünya herkesi çabucak kendine çeker.

4.Dünya o kadar fitne dolu ki bunlara dayanamamaktan kaynaklanan aman feryatları ne kadar çok, ne kadar yaygındır.İnsanların geneli dünyaya aldanır.

5.Dünya geçicidir, fanidir, kendisine bağlanana vefası yoktur.Onu mezara kadar takip eder ancak kendisini çok seven insanı orada bırakır, insan mezarda yanlız kalır.

6.Dünya o kadar vefasızdır ki bir bakarsın fakiri zengin etmiş, bir bakarsın onu yeniden fakir etmiş, hiç düzeni ve kararı yoktur.Bu yüzden insan zenginliğine  güvenmemeli fakirliği içinde üzülmemelidir.

7.İnsana yüzünü döndürdü mü bir an beklemez elinden geleni yapar ve ahireti unutturur bu nedenle iki yüzlüdür, dünyaya güvenilmez.

8.Dünya nice ayağı baş yapar, bazende başları ayak yapar.

9.Vahid (bir) vahdette ( birlik halinde)dir.Kesret (çokluk yani dünya) düşünülünce nerede kalır aradaki fark.Allah’ın birliğinin yanında bu dünyanın çokluğu.Kendisi bir olan Allah, çoklukta da bir olarak kendisini göstermektedir.Ancak bu ikisinin arasındaki farkı nasıl anlayacağız?

10.Bu sırrı Hızır bile bilmedi, Allah Musa’ya bildirmedi.Teklikte teklik ile çoklukta teklik arasındaki fark nedir?En üstün insanlar bile bunun sırrına eremedi.Dünya çokluğunda Allah’ın tecelli etmesi bu tecelli olmadan da bir olması...İkisi de aynı neticeye varıyor, ama aradaki ince sır gibi fark nedir?

11.Bunun ifade ettiği anlam o kadar derin ki çok bilgisi olan insanlar bile bu işin içinden çıkamadılar.

12.Kaf’tan Kafa’a hükmeden yani bütün dünyayı yöneten hükümdarlar bile dünya ve ifade ettiği vahdet sırrı konusunda aciz kaldılar.Dünya ile içiçe olan onlar ve dünyayı en iyi bilende onlar ama bu konuda çaresizler.

13.Ey Hacı Bayram dünyanın durumu bu..  O halde bu vefasız aldatıcı dünyaya gönül verme ona kanma.Tasavvufta insanı Allah’a ulaştırmada engel olan herşeye dünya denmiştir.Bu bakımdan Hacı Bayram-ı Veli Hz.’leri  kendine dünyaya gönül verme, ona tapma, sadece Allah’ı bil, O’na kul ol demektedir.

14.Sevda büyük imarettir, Allah’tan başka bu büyük imaret yeri olan dünyaya meyletme, bu dünyayı sevme.. Hacı Bayram-ı Veli’nin hem dünyadan uzak  kalması hemde dünyada yaşaması ,kalben vahdeti cismende kesrette vahdeti yaşamasından başka birşey değildir.Çünkü mutasavvıflara göre dünya kalınıp sürekli bağlanılacak yer değildir.Ama dünyanında imar edilmesi rededilmemiş  Hacı Bayram-ı Veli tarafından dünyevi sosyal faaliyetler ( üretim,tarım, hayvancılık ,fakirlere yardım ) özellikle desteklenmiştir ve çalışma tavsiye edilmiştir. 

  Evrad-ı Şerif

     Hacı Bayram-ı Veli Hz.’lerinin  okuduğu ; gün içinde her an okunabilen ancak yatsı namazı ile sabah namazı arasındaki vakitte okunması tavsiye edilen Evrad-ı Şerif aşağıda verilmiştir.

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM 

     Elhamdü leke allahümme hamden yuva fi niameke ve yukafi mezideke nahmedüke bicemi’i mehamidike külliha ma alimna minha ve malem nalem ve ala külli halin estağfirullahe estağfirullahel azimel kerimellezi la ilahe illa hüve el hayyul kayyum * Ve etubü ileyhi ve nes’elühuttevbete vel mağfirete velhidayete lena innehü hüvettevvabürrahim*

     Allahümme entesselamü ve minkesselamü ve ileyke yerciusselamü fehayyina rabbena bisselami ve edhilna daresselami * Tebarekte  rabbena vetealeyte yazelcelali vel kemali vel ikram      ( 7 KERE) *

     Allahümme ecirna minennari * Ve edhilnel cennete meal ebrarı biafvike ya mücir ( 3 KERE ) * La ilahe illallahü vahdehu la şerike lehü , lehül mülkü velehül hamdü yuhyi ve yümitü ve hüve hayyün la yemütü ebeden daimen bakiyen biyedihil hayru zül celali vel kemali vel ikrami * Ve hüve ala külli şey‘in  kadirün *Ve ileyhil masirü * La ilahe illallahü vahdehü ve sadeka va’dehü  ve nasara abdehü ve ğafera zenbehü ve eazze cendehü ve hezemel ahzabe vahdehü vela şey’e  ba’dehü la ilahe illallahü vela havle vela kuvvete illa billahi * La ilahe illallahü vela na’bude illa iyyahu  lehu’n- nimete ve  velehül muhlisu lehuddinü * Velev kerihel kafirune * La ilahe ilallahül melikül cebbaru *  La ilahe ilallahül azizül ğaffaru * La ilahe ilallahül vadidül kahharu* La ilahe ilallahül mühey minussettarü * La ilahe illallahül kebirül mutealü * La ilahe illallahü celle senaühü * La ilahe illallahü amme nevalühü* La ilahe illallahü azume şanuhu* La ilahe illallahü şemule ihsanehü* La ilahe illallahü teala kibriyauhu *   La ilahe illallahü tekaddeset esmauhu* La ilahe illallahü tenezzehet sıfatuhu * La ilahe illallahül halimül kerim* La ilahe illallahü azizül hakim * La ilahe illallahül aliyyül azim * La ilahe illallahül ğafururrahim * La ilahe illallahü’ş şekürül halim *

     La ilahe illallahül evvelül kadim * La ilahe illallahül ahirül mukim * La ilahe illallahül ezeliyyül ebed * La ilahe illallahül vahidül ehadü *

     La ilahe illallahül ferdüssamedü * La ilahe illallahül kayyumu’s samedu * La ilahe illallahü lem yettehiz sahibeten vela veleden  * La ilahe illallahü lem velid velem yuled velem yekün lehü küfüven ehad *  

     La ilahe illallahül ma’budu bikülli mekanin* La ilahe illallahül mezküru bikülli lisanin* La ilahe illallahül meşkürü bikülli ihsanin * La ilahe illallahül mün’imü bila imtina’ in * La ilahe illallahü külle yevmin hüve fi şe’nin * La ilahe illallahü  imanen billahi * La ilahe illallahü emanen minallahi *

     La ilahe illallahü emaneten indallahi * La ilahe illallahü hakkan hakkan * La ilahe illallahü imanen ve sıdkan * La ilahe illallahü telattufen verifkan * La ilahe illallahü teabbüden ve rikkan* La ilahe illallahü sahibel vahdaniyyetil ferdaniyyetil kadimiyyetil ezeliyyetil , ebediyyeti’l – lezi leyse lehü dirrün vela niddün vela şebihün vela şerikün vela nazirün vela müşirün vela vezirün vela veledün*
     Muhammedün rasulüllahi kaimen biemrihi ve vahyihi euzu bikelimatillahi-t tammati külliha min şerri ma haleka vezeran ve berae ( 3 KERE )*

     Bismillahi hayrülesmai , bismillahi rabbül ardı ve rabbüssemavati* Bismillahillezi la yedurru measmihi şey’ün fil ardı vela fissemai ve hüvessemiül alimü ( 3 KERE )*

     Bismillahiftetahtü ve alellahi tevekkeltü ve fevvidtü emri ilallahi innallahe basirün bil ibadi* Elhamdü lillahillezi ayhanan ba’de ma ematena ve radde ileyna ervahana ve ileyhil ba’sü     vennüşür *

     Elhamdü lillahillezi afana min nevmina ve ebkana min emsina ila yevmina haza* Elhamdü lillahi alatta’ati vettevfikü * Ve nestağfirullahe min külli zenbin ve amedin ve hatain ve nuksanin ve teksirin * Elhamdü lillahillezi zehebe billeyli müzlimen ve cau binnehari mubsiran *

     Elhamdü lillahillezi ezhebe anna’l hazene inne rabbena leğafurun şekür * Ellezi ehallena darel makameti min fadlihi la yemessüna fiha nasabün ve la yemessüna fiha lüğüb *

     Elhamdü lillahillezi sadekana va’dehü ve evrasena’l –arda netebevveü mine’l cenneti haysü neşau feni’me ecrül amiline*

     Elhamdü lillahillezi hedena lihaza vema künna linehtediye levla en hedanallahü lekad caet rusulü rabbina bilhakkı ve nudu en tilkümül cennetü üristümüha bima küntüm ta’melüne (3 KERE) *

     Allahümme inna esbahna nüşhüdike ve nüşhidü hameleten arşike ve melaiketeke * Ve cemia halgike bienneke ente * Allahü la ilahe illa ente vahdeke la şerike leke venestağfiruke ve netübü ileyke ve neşhedü enne Muhammeden abdüke ve rasulüke *Allahümme inna nügaddimü ileyke beyne yedeyye külli nefesin ve lemhatin ve lahzatin ve tarfatin tatrifü biha ehlu’s semavati ve ehlu’l ardı ve küllü şey’in hüve fi ilmike kainun ev gad kane* Allahümme inna nügaddimü ileyke beyne yedeyye zalike küllihi merhaben hissabahil cedidü * Ve bilyevmi ‘s saidü ve bil melekeynil kerimeynil katibeyniş – şahideynil adileynil hafizayni hayakuma’l –lahü teala üktübü fi ğurrati yevmina haza neşhedü en la ilahe illallahü vahdehü la şerike lehü ve neşhedü enne Muhammeden abdühü ve rasulühü ve habibuhu ve nebiyyuhu ve safiyyuhu ve ala hazihiş şehadeti nayha ve aleyha nemütü ve aleyha neba’sü  ğaden inşa’allahü teala*    

     Esbahna ve esbahalmülkü lillahi ve’l –azameti  lillahi ve’l-heybeti lillahi ve’l kudreti lillahi ve’l kibriyaü lillahi ve’l –alau lillahi ve nenna-maü ve’l atau  lillahi ve’l bakau lillahi ve’l- behau lillahi ve’l cemalüllahi ve’l celalüllahi ve’l mülküllahi velmelekütüllahi ve’l ceberutü lillahil vahidil gahhar*

     Esbahna ala fıtratil islami ve ala kelimetil ihlasi ve ala dini nebiyyina Muhammedin sallallahü aleyhi veselleme ve ala milleti ebina ibrahime aleyhis-salavatü vesselamü hanifen müslimen ve ma ene minel müşrikin *

     Sübhane Rabbiyel –aliyyil a’lel vehhab*La ilahe illa ente sübhaneke * Allahümme ve bi hamdike ve uhsi senaen aleyke ente kema esneyte ala nefsike *

     Sübhaneke ma arafnake hagga marifetike ya ma’rufu * Sübhaneke ma zekernake hagga zikrike ya mezkur * Sübhaneke  ma şekernake hagga şükrike ya meşkür * Sübhaneke ma abednake hagga ibadetike ya mabudu * Sübhanellahi ve bihamdihi sübhanellahil azimi ve bihamdihi vela havle vela guvvete illa billahil aliyyil azim*

     Sübhanellahi ve bihamdihi adede halgihi ve ridae nefsihi ve zinete arşihi ve midade kelimatihi ve mil’e berrihi ve bahrihi*Sübhanellahi vel hamdü lillahi vela ilahe illallahü vallahü ekber vela havle vela guvvete illa billahil azim*

     Euzu billahissemiül alimi ve alaihi mineşşeytanirracim ve belaihi* 

     Bismillahirrahmanirrahim

     Elhamdülillahi rabbil alemin.Errahmanirrahim.Maliki yevmiddin.İyyake na’budü ve iyyake nestain.İhdinassıratel müstakim.Sıratellezine en’amte aleyhim ğayril mağdubi aleyhim veladdallin.Amin.Ve ilahüküm ilahün vahidün.La ilahe illa hüvel hayyül kayyüm.La te’huzuhü sinetün vela nevmün lehü ma fi’ssemavati ve ma fil ardı menzellezi yeşfeu indehü illa bi’iznihi ya’lemu mabeyne eydihim vema halfehüm vela yuhitune bişey’in min ilmihi illa bimaşa’e ve sia kürsiyyühüssemavati velarda vela yeudühü hıfzuhüma ve hüvelaliyyil azim.

     La ikrahe fiddini gad tebeyyene’r rüşdü minelgayyi femen yekfur bittağuti ve yü’min billahi fegadistem seke bil urveti’l vüsga.Lenfisame leha vallahü semiün alimün Allahü veliyyüllezine amenü yuhricühüm minezzulümati ilennur.

     Vellezine keferü evliya ühumuttağutu yuhricühüm ninennuri ilezzulümati ülaike eshabünnari hüm fiha halidün. 

     Lillahi ma fissemavati vema fil ardı ve in tübdü ma fi enfüsiküm ev tuhfühu yuhasibküm bihillahü.Feyağfiru limen yeşau ve yuazzibu men yeşau.Vallahu ala külli şey’in kadir.

   Amenerrasulü bima ünzile ileyhi min rabbihi velmü’minün.Küllün amene billahi ve melaiketihi ve kütübihi ve rusulih.La nüferrigu beyne ahadin min rusulih.Ve galü semi’na ve ata’na ğufraneke rabbena ve ileykel masir.La yükellifüllahü nefsen illa vüs’aha , leha ma kesebet.Ve aleyha mektesebet.Rabbena la tüahizna innesina ev ahta’na rabbena ve la tahmil aleyna isran kema hameltehü alellezine min gablina ,Rabbena  ve la tuhammilna ma la ta gatelena bih.Va’fu anna ,Vağfirlena ,Verhamna ente mevlana fensurna alel kavmil kafirin. 

     Rabbena la tuziğ gulübena ba’de iz hedeytena veheblena min ledünke rahmeten inneke antel vehhab.Rabbena inneke camiunnasi li yevmin la raybe fih.İnnallahe la yuhlifül miad.Ellezine yegulüne rabbena innena amenna fağfirlena zünubena vagina azabennar.Essabirine vessadigine velganitine velmünfigine velmüstağfirine bil eshar.Şehidallahü ennehü la ilahe illa hüvel melaiketü ve ulül ilmi gaimen bilgıst.La ilahe illa hüvel azizül hakim.

     İnnedine indallahil İslam ( 3KERE )

     Gulillahümme  malikel mülki tü’til mülke menteşau ve tenziül mülke mimmen teşaü ve tüizzu menteşau ve tüzillü menteşau biyedikel hayr.İnneke ala külli şey’in kadir.Tülicülleyle finnehari ve tülicünnehare fil leyl.Ve tuhricül hayya minel meyyiti ve tuhricül meyyite minelhayyi ve terzügu men teşau biğayri hisab.İnne rabbekümüllahüllezi halagassemavati velarda fi sitteti eyyamin.Süm’mesteva alel arşi yüşşilleylennehara yatlübü hasisan veşşemse vel gamera vennucüme müsahharatin biemrihi ela lehülhalgü vel emrü tebarekellahü  rabbül alemin.Ud-ü rabbeküm tedarruan ve hüfyeten innehü la yuhibbül mu’tedin.

     Vela tüfsidü fil ardı ba’de islahiha ved’ü hu havfen vetamean inne rahmetallahi garibün minel muhsinin.Legad caeküm rasulün min enfüsiküm azizün aleyhi ma anittüm harisün aleyküm bilmü’minine raufün rahim.

     Fein tevellev fegul hasbiyallahü la ilahe illa hüve aleyhi tevekkeltü ve hüve rabbül arşil azim. ( 7 KERE )

     Fesubhanallahi hiyne tümsüne ve hiyne tüsbihüne velehül hamdü fissemavati vel ardı aşiyyen ve hiyne tuzhirüne.Yuhricül hayye minel meyyiti ve yuhricül meyyite minel hayyi ve yuhyil arda ba’de mevtiha ve kezalike tuhracüne.

     Ve min ayatihi en halgaküm min türabin sümme iza entüm beşerün tenteşirüne.

     Sübhane rabbike rabbil izzeti amma yasıfüne ve selamün alel   mürseline.Velhamdülillahi rabbil alemin.

     Bismillahirrahmanirrahim ,

     Ha.Mim.Tenzilül kitabi minallahil azizil alim.Gafirizzenbi ve gabilittevbi şedidil igabi zittavli.La ilahe illa hüve ileyhil masir.Velillahil esmaül hüsna fed’uhü biha.Hüvallahül lezi la ilahe illa hüve.Allahümme inna nes’elüke ya Allahü ,ya Rahmanü ,ya Rahimü ,ya Melikü ,ya Guddüsü , ya Selamü ,ya Mü’minü , ya Müheyminü, ya Azizü, ya Cebbarü, ya Mütekebbirü , ya Haligu , ya Bariu, ya Musavviru ,ya Gaffari , ya Gahharu , ya Vehhabu, ya Basitu, ya Hafizu ,ya Rafiu ,ya Muizzu ,ya Muzillü ,ya Semiu ,ya Basirü ,ya Hakemu ,ya Adlü , ya Latifü ,ya Habiru, ya Halimü ,ya Azimü, ya Ğafuru , ya Şeküru , ya Aliyyü ,ya Kebirü ,ya Hafizü ,ya Mugitü ,ya Hasibü, ya Cel’lu  ,ya Cemilu , ya Kerimü ,ya Rakibu ,ya Mücibu ,ya Vasiu ,ya Hakimu ,ya Vedudü ,ya Mecidü , ya Baisü ,ya Şehidü ,ya Hakku ,ya Vekilü ,ya Gaviyyü , ya Metinü, ya Veliyyü ,ya Hamidü ,ya Muhsi , ya Mübdi ,ya Muinu ,ya Mühyiu ,ya Mümitü ,ya Hayyu ,ya Gayyumü ,ya Vacidu ,ya Macidu ,ya Vahidu ,ya ahadu ,ya Samedu ,ya Gadiru ,ya Muktediru ,ya Mukaddimu ,ya Müehhiru ,ya Evvelu ,ya Ahiru ,ya Batınü ,ya Vali ,ya Muteali ,ya Berru ,ya Tevvabu ,ya Mün’imü ,ya Müntegimu ,ya Afüvvü ,ya Raufü , ya Malikel mülki ,ya Zelcelali vel ikrami , ya Rabbi  ,ya Muksitu ,ya Camiu ,ya Ğaniyyü ,ya Muğni ,ya Mu’ti , ya Maniu ,ya Hannanü ,ya Nafiu ya Nur, ya Hadi, ya Bediü, ya Bagi, ya Varisü, ya Reşidü, ya Sabüru, Ellezi tegaddeset anil eşhabi zatühü ve tenezzehet an müşabehetil emsali sıfatuhu ve dallet ala vahdaniyyetihi masnuatihi ve şehidet bi ulühiyyeti ayatühu vahide la min gilletin ve mevcüdün la min illetin bila ma’rüfin bila ğayetin ve bilkemali mevsüfin bila nihayetin evvele kadimin bila iktidain ahiru mükimun bila intihain ellezi la ilahe hüve vesia külle şey’in rahmeten ve ilmen ve ğafera zunubel müznibine keramen ve hilmen.Leyse kemislihi şey’ün.Ve hüvessemiül basir.Hüve mevlana ve ileyhil masiru.Ni’mel mevla ve ni’mennasir.Ğufraneke rabbena ve ileykel masir.La havle an ma’siyetillahi illa bi ismetillahi ve la kuvvete ala ta’atillahi illa bitevfikıllahi la melcae vela mencae minellahi illa ileyhi maşaellahü kane ve malem yeşa’lem yekün.

     Ve ma kadarullahe seyekünü ela ilallahi tesirül umüru ,yef’alüllahü ma yeşau bikudratihi ve yahkümü ma yüridü.Bi izzetihi ela lehül halgu vel emrü tebarekellahü rabbül alemin.

     İnnallahe vemela iketühü yusallune alennebiyyi , ya eyyühellezine amenü sallü aleyhi ve sellimü teslime.Allahümme salli ala seyyidina Muhammedin ve ala alihi ve sahbihi ve sellim ,küllema zikrike ve zikrihi’zzakirune ve ğafele an zikrikel ğafilün ( 3 KERE ).

     Ve radıyallahu an sadatina ashabi rasulillahi ecmain.Veselamün alelmürselin velhamdülillahi rabbil alemin.